Het klimaat en de energietransitie staan hoog op de politieke kalender. Dan mag je verwachten dat de kieslijsten voor de aanstaande parlementsverkiezingen daar enigszins op zijn ingericht. Maar zoals altijd rijst de vraag: Waar zijn de bèta’s?

Het is een bijzondere anekdote. Enkele jaren geleden, toen hij nog politiek leider was van de PvdA, gaf Diederik Samsom in de Tweede Kamer een bloemlezing over innovatie. Tijdens de Algemene Beschouwingen nog wel. Hij vertelde over zijn bezoeken aan drie technostarters, waaronder Flowid. Dit bedrijfje ontwikkelt de Spinning Disc. Een chemische reactor die op een keukentafel past en de reactie van processen versnelt met een roterende schijf. Op die manier worden grondstoffen sneller gemengd en versnelt de reactie. Even simpel uitgelegd. Van huis uit natuurkundige Samsom moest de voorbeelden in de Kamer vast ook simplificeren. Want op veel kennis van thermodynamica, de verschillen tussen gelijk- en wisselstroom en meer mocht hij – haast vanzelfsprekend – niet rekenen.

Camera

Inmiddels zit Diederik Samsom op een van de belangrijkste plekken van Europa, als het gaat om energietransitie. En hij zit daar prima, als rechterhand van Eurocommissaris Frans Timmermans. Dat blijkt ook wel tijdens interviews, zoals recent in het managementblad Petrochem. Daarin laat hij doorschemeren dat er in Den Haag daadwerkelijk een gebrek aan kennis is, als het gaat om bijvoorbeeld technologieontwikkeling. Niet onbelangrijk als het klimaat en de energie- en grondstoffentransitie hoog op de politieke agenda staan.

Bovendien stelt hij impliciet dat de nationale politieke cultuur en gebruiken degelijk werk regelmatig in de weg staan. Samsom: ‘In en rond de Europese Commissie wemelt het van de expertise. Daar was ik echt positief door verrast. Met Den Haag is er nog een ander verschil. Afwezigheid van hijgerigheid maakt het een stuk gemakkelijker om gestaag door te werken en goed werk te leveren. Ik hoef niet meer constant over mijn schouder te kijken of ergens een been is uitgestoken of een camera is opgesteld.’

Thoriumcentrale

Het is duidelijk. In de politiek worden niet altijd keuzes gemaakt op grond van inhoudelijke kennis en het beoordelend vermogen van de politici. Dat kan ook niet. Er zijn te veel onderwerpen en honderdvijftig mensen in de Tweede Kamer en enkele tientallen in het kabinet kunnen dat ook niet allemaal behappen. In ieder geval niet en detail. Natuurlijk krijgen zij steun van assistenten, de Eerste Kamer en bijvoorbeeld adviesraden. Maar ook die bieden niet altijd een consistente koers.

Zonder de hele discussie over bijvoorbeeld biomassa op te rakelen, laat die zien dat hoog aangeschreven adviseurs hun mening ook regelmatig bijstellen. Waarbij hun visie niet alleen wordt gevormd door nieuwe inzichten en feiten. Maatschappelijke druk en een verscheidenheid van belangen spelen ook mee. De boventoon in die discussies wordt niet altijd gevoerd door de echte experts.

Dat speelt ook mee tijdens verkiezingen. De verkiezingsprogramma’s komen deels tot stand in een mengeling van vooringenomen proposities, de strijd om de gunst van de kiezer en dus interessant klinkende beloftes. En natuurlijk ook enige kennis van zaken. Een silver bullet lijkt echter niet te bestaan. Daarom lijken de vooringenomen proposities en de gunst van de kiezer vaak leidend. De VVD wil stokpaardje kernenergie weer op de agenda, D66 spreekt over 6.000 windmolens van 10 megawatt op zee en Forum voor Democratie wil een thoriumcentrale, zonder enig proof of concept.

Negatieve emissies

Het is natuurlijk de vraag of de transitie is gebaat bij een discussie over de middelen. Veel ideeën die politiek tegen elkaar worden uitgespeeld kunnen wellicht naast elkaar bestaan en elkaar zelfs versterken. Bij transitie gaat het eerder om de uiteindelijke doelen en niet over vooringenomen voorkeuren voor middelen. Waterstof, offshore wind, geothermie, circulaire ketens, zonne-energie, biogebaseerde grondstoffen, CCS en veel meer staan niet op zichzelf, maar kunnen samen een mooie puzzel vormen. Dat idee leeft steeds meer bij deskundigen uit en rondom de industrie en energiesector. Daar komen termen als systeemintegratie en holistische benadering op, om niet uit te sluiten, maar juist te verbinden. Geen dogmatiek, maar technologie-agnosticisme. Geen absolute zekerheden vooraf, maar elke moment bekijken welke oplossingen de gewenste transitie dan verder brengen.

Daarbij rijst de vraag of we de belangrijkste keuzes in de energietransitie wel aan de politiek moeten overlaten. Moet er in Nederland niet een energie- en grondstoffencommissaris komen, die minder afhankelijk is van de waan van de dag en de relatieve korte termijnen van regerende coalities?

Het lijkt erop dat Diederik Samsom een dergelijke positie in Europa bekleedt. Misschien niet voor een langere termijn, maar wel weg van de waan van de dag. En vooral ook weg van vooringenomen proposities. Zou hij als partijpoliticus van de PvdA het afvangen en opslaan van CO2 in lege gasvelden hebben toegejuicht? Vanuit zijn huidige positie denkt hij dat we niet zonder dergelijke vormen van negatieve emissies kunnen, willen we de doelstellingen van Parijs halen.

Net-wel-net-niet-positie

Staat een VVD-er met inhoudelijke kennis over energietransitie eigenlijk niet veel dichter bij de ideeën van Samsom dan de partijlijnen van de liberalen en de sociaaldemocraten doen vermoeden? De meeste experts zullen namelijk voorzichtig zijn met het uitsluiten van oplossingen. Ze zullen meer van het systeem uitgaan, dan van de afzonderlijke middelen. Dat is complexer dan enkele keuzes in verkiezingsprogramma’s. Het lijkt daarom wellicht een goed idee dat de schaarse technische deskundigen binnen de verschillende nieuwe fracties, elkaar na half maart op gaan zoeken.

Om te identificeren waar de deskundigheid zit, heeft onder andere de VNCI de kieslijsten geanalyseerd. Een belangrijke conclusie: er staan weinig echte bèta’s op de lijst. En helemaal als je naar de kansrijke posities kijkt. Met een beetje geluk kunnen ongeveer twaalf kandidaten met een min of meer bèta-opleiding straks op het pluche terecht komen. Maar dat kunnen er ook beduidend minder zijn, omdat verschillenden op een net-wel-net-niet-positie zitten. Dus meer dan acht procent van het totale aantal Kamerleden zal het niet worden…

Complexiteit

Een zekerheidje lijkt Joris Thijssen. Na het vertrek van Lodewijk Asscher de nummer zes van de PvdA. Hij studeerde lucht- en ruimtevaart aan de TU Delft en komt van Greenpeace Nederland, waar hij tot afgelopen december directeur was. Daar is alvast een parallel te trekken met Samsom, die voor zijn politieke carrière ook bij Greenpeace vandaan kwam en aan de TU Delft studeerde. Ook VVD-er Peter de Groot is net als Thijssen nagenoeg zeker van een zetel. Hij studeerde onder meer aan de TU Delft en deed ook bij Instituut Clingendael onderzoek naar de oliereserves van Opec. Hij staat op nummer 24 bij de VVD.

Minder zeker is de positie van Marinus Tabak. De Plant Manager of the Year 2019 staat op nummer 41. Volgens de peilingen van half februari komt hij er dan net direct in. Bij regeringsdeelname van de VVD stijgen zijn kansen. En gezien zijn bekendheid in de industrie en ook in Noord-Nederland is een plaats op basis van voorkeursstemmen ook niet uitgesloten. De plantmanager van de RWE-energiecentrale van de Eemshaven heeft een internationale energie-opleiding gedaan en kent de complexiteit van de energietransitie van zeer dichtbij.

Boven de materie

Opvallende naam op de CDA-lijst – en in een vergelijkbare positie als Tabak – is Henri Bontenbal. Nummer 18 op de lijst. Ook hij is werkzaam in de energiesector, op de afdeling Strategie van netbeheerder Stedin. Ook is Bontenbal fellow bij het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA. Hij is ook al een tijdje zichtbaarder bij een grote groep van mensen die de energietransitie volgen. Bontenbal is onder andere columnist bij RTL-Z. Hij studeerde natuurkunde aan de Universiteit Leiden.

Raoul Boucke, de nummer tien van D66, lijkt meer marge te hebben. Momenteel staat die partij op ongeveer veertien zetels in de peilingen. Hij is een van de twee chemisch technologen op de lijst en studeerde aan de TU Delft. Hij is momenteel nog afdelingshoofd Duurzaamheid en Netwerkkwaliteit luchtvaart bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

De andere chemisch technoloog is Ellen Verkoelen. Zij is de nummer drie van 50PLUS. Daarmee lijkt zij het niet te redden. Al een tijdje komt deze fractie niet boven de twee zetels uit in de peilingen. Het is de vraag of 50PLUS überhaupt de kamer haalt. Ook voor Eppo Bruins van de Christen Unie wordt het kielekiele. Hij staat nummer zeven, terwijl de peilingen dat als maximum zien. Zes zetels voor de CU lijkt realistischer. Bruins studeerde experimentele natuurkunde. In een biografie stelt hij: ‘Ik ben een echte bèta. Die zie je niet zo vaak in de Kamer. Dat bètatalent wil ik inzetten. Ik ben bedreven in cijfers, maar doorzie daardoor ook andere structuren en systemen. Zo kun je soms even ‘boven de materie vliegen’ om vast te stellen wat er aan de hand is.’ Een interessant inzicht…

Openingsfoto: Henri Bontenbal (CDA) tijdens het verkiezingsdebat van de VNCI en de VNPI op 26 januari.

Wetsus promovendus Thomas Wagner onderzocht hoe DOW Terneuzen het spuiwater uit zijn koeltorens kan reinigen. Een combinatie van planten en sediment met aerobe en anaerobe bacteriën in een aangelegd moeras verwijdert corrosieremmers, biociden en fosfonaten.

Water Nexus is een NWO-TTW programma gericht op het vinden van oplossingen voor zoetwatertekorten. Promovendus Thomas Wagner onderzoekt voor dit programma het gebruik van aangelegde wetlands om chemicaliën uit industrieel afvalwater te verwijderen.

Wagner richt zich specifiek op het reinigen van water uit industriële koeltorens. Om corrosie, overmatige bacteriële groei en afzetting van calciumzouten in het koelsysteem te voorkomen, voegt DOW corrosieremmers toe. Maar ook biociden, zoals glutaraldehyde en fosfonaten als antikalkmiddel. Het ontzilten van dit koelwater voor hergebruik vereist daarom een voorbehandeling. Daarbij moeten deze chemicaliën eerst worden verwijderd. Geconstrueerde wetlands kunnen hierbij een belangrijke rol spelen.

Verschillende ontwerpen

Wagner richt zich op verschillende verwijderingsmechanismen van chemicaliën die aanwezig zijn in zijn industriële watermix, waarbij hij het echte industriële koelwater nabootst. Het bevat een mengsel van verschillende zouten, nitraat, fosfaat en de corrosie-inhibitor benzotriazool. De verwijdering van chemicaliën kan het gevolg zijn van adsorptie aan het sediment, microbiologische afbraak in het sediment, of opname en afbraak door de planten.

Daarnaast kijkt hij naar verschillende geconstrueerde wetlandontwerpen om het meest optimale systeem voor het reinigen van zijn watermix te achterhalen. ‘We bestuderen zowel horizontale als verticale waterstromen door de sedimenten’, legt hij uit. Bij het verticale stromingsontwerp beweegt het water van het oppervlak door het sediment en neemt het meer zuurstof op dan bij het horizontale stromingsontwerp.

Bacteriën

Dit verschil in zuurstofgehalte beïnvloedt ook de activiteit van verschillende bacteriën en daarmee de afbraak van verschillende chemicaliën. Zo is bijvoorbeeld adsorptie aan het sediment het belangrijkste verwijderingsmechanisme voor benzotriazool. Maar door de zuurstof die aanwezig is in een verticaal stromingssysteem, dragen aërobe bacteriën bij aan de verwijdering van deze verbinding, wat resulteert in een algemeen betere prestatie om benzotriazool te verwijderen.

Nitraat wordt daarentegen efficiënter verwijderd in het meer anaerobe horizontale systeem, waar anaerobe bacteriën actief zijn. Een andere belangrijke factor voor een efficiënte chemische verwijdering is de temperatuur.  Wagner: ‘Lagere temperaturen kunnen leiden tot lagere verwijderingssnelheden als gevolg van een lagere microbiële activiteit. Bovendien nemen planten die in de late herfst afsterven geen verontreinigingen meer op en leveren ze geen zuurstof meer aan het aangelegde moerasland.

Biociden

Naast de aanwezige zuurstof en de omgevingstemperatuur kunnen ook biociden in koelwater, zoals glutaraldehyde, een op formaldehyde lijkende verbinding, invloed hebben op de reinigende werking van het aangelegde moerasland. Een extra complicerende factor hierbij is de gedeeltelijke afbraak van dergelijke biociden, met als gevolg de vorming van volledig nieuwe verbindingen met andere toxische eigenschappen. Dit kan gevolgen hebben voor de goede reinigingsfunctie van het systeem. Daarom richt Wagner zich ook op de invloed van deze biociden op de chemische verwijderingsgraad.

‘In theorie kunnen deze giftige verbindingen de biologische afbraak vertragen, maar onze experimenten toonden aan dat de laagste concentraties die in koeltorens worden gebruikt, 5 microgram per liter, geen effecten aan het licht brachten’, aldus Wagner. Als we een effect vinden bij hogere concentraties, moeten we misschien een extra biocideverwijderingsstap opnemen of een biocide vinden met minder impact op onze geconstrueerde wetlands.

Natuurlijk uiterlijk

Ondanks enkele uitdagingen is Wagner ervan overtuigd dat aangelegde wetlands een belangrijke rol kunnen spelen bij de voorbehandeling van industrieel koelwater, vóór de laatste ontziltingsstap. Afhankelijk van de te verwijderen verbindingen is het mogelijk om een op maat gemaakt wetlandontwerp te maken, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan de afbraak van specifieke verbindingen. Zo is bijvoorbeeld fosfaat efficiënter te verwijderen door het sediment te mengen met beter absorberende stoffen. Aluminiumslib, restmateriaal uit de drinkwaterindustrie, is een potentieel goede kandidaat. Maar ook de bacteriepopulaties, die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van verschillende verbindingen, kunnen worden gemanipuleerd: aerobe bacteriën kunnen worden bevorderd door beluchting van het systeem met behulp van luchtpompen. Dit kan leiden tot een betere afbraak van bijvoorbeeld benzotriazool.

Wagner promoveerde 25 maart op het onderwerp: Removal and transformation of conditioning chemicals in constructed wetlands treating cooling tower water

 

Evides Industriewater en Huntsman hebben de afgelopen twee jaar gewerkt aan de realisatie van een warmtekoppeling die medio mei officieel is geopend. De nieuwe warmteleiding stelt Evides in staat de overtollige warmte van Huntsman te gebruiken voor het opwarmen van demiwater. Hiermee bespaart het Botlekgebied 15.000 ton CO2 per jaar.

Evides Waterbedrijf levert drinkwater aan 2,5 miljoen consumenten en bedrijven in Zuidwest-Nederland en biedt daarnaast industriewaterdiensten aan diverse industriële klanten. Vanuit de demiwaterfabriek Botlek wordt demiwater geleverd aan verschillende (petro)chemische bedrijven in het Botlek-Europoort gebied. Per uur is dat zo’n 1.400 vierkante meter via een speciaal hiervoor aangelegd demiwaterleidingnet. Huntsman Corporation produceert en levert gedifferentieerde chemicaliën aan fabrikanten die een breed scala aan eindmarkten van producenten en consumenten bedienen. Bij de productie komt restwarmte vrij die tot op heden werd afgestoten aan de lucht.

Besparing CO2

Het idee om warmte uit te wisselen ontstond in gesprekken tussen medewerkers van de twee bedrijven. Max van der Meer van Huntsman vertelt: ‘Evides gebruikt stoom om haar water op te warmen. In plaats van de warmte uit te stoten naar de lucht, kunnen we zorgen dat Evides dit gebruikt voor het opwarmingsproces. Dus over de hekken van de twee bedrijven heen ontstond het idee om een warmtekoppeling te realiseren.’

Dankzij deze warmtekoppeling kan Evides de overtollige warmte van Huntsman benutten voor het opwarmen van gedemineraliseerd water. Dit demiwater is vrij van mineralen, heeft een lage geleidbaarheid en wordt vooral gebruikt bij de productie van hogedrukstoom. Evides levert het warmere demiwater aan een groot aantal bedrijven in de Botlek. Dit initiatief heeft een substantiële besparing van de inzet van fossiele brandstoffen bewerkstelligd. Bovendien wordt jaarlijks 15.000 ton CO2 bespaard. Deze besparing staat gelijk aan de CO2 uitstoot van 1875 gezinnen door energieverbruik in huis en aan vervoer.

Daden

De warmtekoppeling kwam tot stand met steun van gemeente Rotterdam, het Ministerie van Economische Zaken en Deltalinqs. Deltalinqs behartigt als ondernemersorganisatie de gezamenlijke belangen van de haven- en industriële ondernemingen in de Mainport Rotterdam. Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Energy Forum (DEF): ‘We juichen dit soort initiatieven toe. Dit project is een prachtig voorbeeld van publiek-private samenwerking naar een duurzame haven. Ik hoop dat dit andere partijen inspireert om ook hiermee aan de slag te gaan.’

Dat de warmtekoppeling daadwerkelijk gerealiseerd zou worden, was geen vanzelfsprekendheid. Wethouder Pex Langenberg van de gemeente Rotterdam die aanwezig was bij de officiële opening benadrukte dat er genoeg redenen zijn om het niet te doen. ‘De bedrijven hebben het niet gedaan om er economisch beter van te worden. Uiteindelijk is ja gezegd tegen dit plan vanwege de verduurzaming. Twee partijen die vanuit menselijk oogpunt knopen hebben doorgehakt. Geen woorden maar daden’, vertelt de wethouder die hiermee en passant nog even benoemt hoe trots hij is op die andere grootse prestatie die onlangs is geleverd binnen de grenzen van zijn gemeente.

Uitwisseling

Evides’ DWP (demiwaterplant) in het Rotterdam Botlek gebied – locatie Huntsman Rozenburg – is Nederlands grootste demiwater installatie. De installatie haalt water uit het nabijgelegen Brielse Meer. Jan Robert Huisman, directeur Evides Industriewater: ‘In de wintermaanden wordt stoom ingezet om het innamewater te verwarmen om het zuiveringsproces optimaal te laten verlopen. Nu gebruiken we de restwarmte van Huntsman die wordt opgepakt uit de warmtewisselaar.’ In de zomerperiode zorgt het water voor extra koeling ten behoeve van Huntsman. Warmte-uitwisseling tussen bedrijven is een effectieve manier om energieverbruik omlaag te brengen. Van de besparing van de inzet van fossiele brandstoffen en de CO2-emissiereductie die hiermee wordt bewerkstelligd profiteren ook de afnemers van het verwarmde demiwater. Huisman: ‘Verduurzaming en kostenbesparing gaan hier hand in hand. Niet alleen Huntsman en Evides, maar ook onze klanten profiteren hiervan.’

Infrastructuur

Partijen die dit initiatief hebben gesteund, hopen dat andere bedrijven dit voorbeeld volgen. Volgens Max van der Meer zijn er nog wel een aantal voorwaarden waar aan moet worden voldaan: ‘De industrie moet worden gevoed met goede mensen met briljante ideeën. Met elkaar moeten we ervoor zorgen dat er voldoende aanwas is vanuit scholen en universiteiten. Daarnaast moeten we mensen de mogelijkheden geven om plannen te ontwikkelen. En voor de overheid ligt er een schone taak om te zorgen dat de infrastructuur wordt aangepast.’

Uit het verhaal van Maike Akkers van de Port of Rotterdam blijkt dat er de komende jaren echt iets gaat gebeuren op het gebied van warmtetransport. ‘Alleen havenwarmte is al voldoende voor het verwarmen van ruim 50.000 huishoudens.’ Om dit te bereiken is het nodig om warmtenetten aan te leggen die restwarmte uit het havengebied transporteren naar het kassencomplex van het Westland, maar ook naar woningen in bijvoorbeeld Den Haag, Delft en Rotterdam. Deze zogenoemde Warmterotonde moet in 2020 woningen en andere gebouwen en glastuinbouw in de provincie Zuid-Holland voorzien van warmte. Shell Pernis is inmiddels gestart met de bouw van de installatie voor dit restwarmteproject.

Pathema heeft met haar Industrial Vortex Generator (IVG-C) de verkiezing Water Innovator of the Year 2017 gewonnen. De jury was onder de indruk van de technologie die zich inmiddels in de praktijk bewezen heeft en die een hoge impact kan hebben op het chemicaliënverbruik in de waterbehandeling. Directeur Mark Boeren ziet inmiddels de orderportefeuille groeien van de baanbrekende technologie.

Pathema ontwikkelde acht jaar geleden het Industrial Vortex Generator (IVG-C) CoolWater systeem oorspronkelijk voor de behandeling van dweilwater voor ijsbanen. Paul en Mark Boeren zochten een oplossing voor de aanwezigheid van gassen in water. Die gassen zorgden ervoor dat het water minder goed uitvloeide op de ijsbanen en een hogere energielasten van de koude-installatie. Normaal gesproken werd dat probleem opgelost door warm water van tussen de zestig en tachtig graden Celsius te gebruiken, maar de oplossing van Pathema bood een energiezuinig alternatief. ‘De beroemde Zamboni dweilmachines brengen dweilwater met een hoge temperatuur op de baan aan en dat hete water wordt vervolgens ingevroren’, zegt Mark Boeren. ‘Er gaat dus niet alleen energie verloren in het opwarmen van het dweilwater, maar daarna werken de koelcompressoren van de ijsbaan ook nog eens extra hard om ijs te maken van het warme water. Wij pikten het idee op dat er een energiezuinige manier zou moeten zijn om het water te ontgassen. Dat bleek inderdaad het geval en samen met een Zweedse partner ontwikkelden wij de zogenaamde Realice technologie die al gebruik maakte van de Vortex generator. Die laatste bouwt op mechanische wijze een driedimensionale draaikolk op waarin gassen door middel van een vacuüm onttrokken worden en zo verdwijnen. Het systeem verlaagde bovendien de viscositeit van het water, waardoor het ook onder lage temperaturen goed uitvloeide.

Aragoniet

Nu zijn ijsbanen niet heel dik bezaaid in de Benelux en de businesscase voor Pathema werd ongunstig toen tachtig procent van de banen vervolgens het Realice systeem gebruikte. Totdat een beheerder van een ijsbaan erachter kwam dat de warmtewisselaar in de verdampingscondensor die de Realice-technologie gebruikte wel heel schoon was. ‘De kalk bleef op de bodem van de koeltoren liggen en men kon het er zo uitscheppen’, verklaart Boeren. Wij onderzochten wat er gebeurde met dat kalk en het bleek dat doordat kooldioxide aan het water wordt onttrokken aanwezige calcium-ionen worden omgezet in kalkkristallen, ofwel calciumcarbonaat. De gevormde kalkkristallen, Aragoniet, kunnen zich niet aan de oppervlakte van een warmte wisselende delen hechten. Wij hadden dus min of meer bij toeval een chemicaliënvrije manier gevonden om kalkaanslag te voorkomen in watersystemen.’

In 2010 zocht Boeren dan ook een launching customer die de technologie in de praktijk wilde testen. ‘De testen waren succesvol en wij dachten dan ook overspoeld te worden met aanvragen. Niets bleek minder waar. De partijen waar onze nieuwe klanten normaal mee spraken, waren gerenommeerde waterbehandelingsbedrijven die met name chemicaliën verkochten om kalkaanslag, corrosie en legionella te voorkomen. Die zaten niet te wachten op een technologie die hun businesscase onderuit haalde.’

Praktijktesten

Gelukkig zag kennis- en onderzoeksinstituut van de procesindustrie ISPT (Institute for Sustainable Process Technology), wel heil in de Vortex-technologie en samen zochten de partijen opnieuw een bedrijf waar zij de werking van de technologie in de praktijk konden bewijzen. Dat bedrijf werd Heineken in Den Bosch, waar werd afgesproken om éénderde van de koeltorens met de technologie van Pathema, volledig chemicaliënvrij, te testen en tweederde op de traditionele manier te behandelen. Boeren: ‘Er zijn foto’s gemaakt en onafhankelijke testen uitgevoerd en het resultaat was nog beter dan wij hadden verwacht. Niet alleen nam de kalkaanslag aanzienlijk af, maar het afgeleide resultaat was dat ook het water- en energieverbruik afnam. Er hoefde namelijk minder water te worden gespuid.’

Opnieuw leek de weg vrij naar een succesvolle businesscase, maar toen diende zich de crisis aan. ‘Bedrijven wilden wel in onze energie- en waterbesparende techniek investeren, maar dan alleen als koudetechniek moest worden vervangen’, verklaart Boeren. ‘Bovendien worden in crisistijd de meeste vervangingsinvesteringen vooruitgeschoven. Het meeste succes hadden wij nog bij het MKB, waar wij een no cure no pay-overeenkomst aanboden. Bij deze wat kleinere partijen had je het voordeel dat je direct met de eigenaar sprak, die snel kon beslissen. Bij grotere partijen heeft koelwater niet altijd de prioriteit en de doorlooptijden zijn daarom veel langer.’

Maatwerk

In 2016 besloot Pathema het businessmodel uit te breiden en de IVG-C technologie ook te gaan verhuren. ‘Bedrijven zijn nog steeds terughoudend in investeringen in nieuwe technologie. Door de technologie te verhuren en daarbij ook de benodigde service te leveren, ontzorg je de klanten terwijl zij profiteren van twintig tot zestig procent lagere kosten voor hun koelinstallaties.’ Dat wil overigens niet zeggen dat Pathema standaardoplossingen verhuurt. ‘Iedere klant vraagt toch om maatwerk omdat geen enkel proces gelijk is en ook het voedingswater kan verschillen. Het maakt nogal uit of een bedrijf kraanwater, regenwater, grondwater of oppervlaktewater gebruikt. In sommige gevallen levert een chemievrije voorbehandeling van het (koel)water grote besparingen met zich mee. Gecombineerd met de Vortex-behandeling volgt overigens altijd nog een stap om ook de biologie in het water onschadelijk te maken, dat kan UV-C zijn, maar ook ultrasone golven of in sommige gevallen elektrolyse. Wij engineeren en bouwen alle installaties zelf en leveren onze klanten een kant en klaar, plug & play product in een skid. De toegepaste Hydrodynamische Vortex-cavitatie technologie voldoet uiteraard aan alle eisen van de onlangs vernieuwde ISSO 55.3 voor legionellapreventie in koeltorens’.

Ontzorgen

Inmiddels zijn er steeds meer klanten die overstag gaan. Zo gebruikt aardappelproducent Lamb Weston/Meijer al een tijdje de IVG-C, net als andere grote industriëlen. Andere typische bedrijfstakken die Pathema bedient zijn datacenters, de vrieslogistiek en de voedingsmiddelenindustrie. ‘Er zijn tot nog toe geen klanten afgehaakt en bestaande klanten breiden met onze technologie uit naar andere vestigingen’, zegt Boeren. ‘Dat bewijst wel dat de technologie werkt. Overigens groeit ons klantenportfolio nog veel harder in het buitenland. Met name in de zuidelijke Amerikaanse staten is water heel duur en dus doet men er alles aan om zoveel mogelijk water te besparen. Maar ook in eigen land ontstaat nu ook bij de grotere bedrijven belangstelling voor chemicaliënvrije koelwaterbehandeling. Iedereen verwacht namelijk dat de wet- en regelgeving hieromtrent steeds strenger zal worden.’

De lange weg die in 2009 is begonnen, lijkt nu tot een volwassen product te hebben geleid. ‘We zijn er vooral trots op dat wij maatwerk kunnen leveren’, concludeert Boeren. ‘Iedereen kan dozen schuiven, maar wij leveren een op maat gemaakt product en ontzorgen de klant compleet in exploitatie en onderhoud.’

Kalk

Het Calciumcarbonaat CaCO3 dat wordt gevormd in de Vortex Process Technology kristalliseert anders uit. Het Aragoniet kristal wordt gevormd als ook het Calciet kristal. Tijdens de vorming van het Calciumcarbonaat, door het onttrekken van CO2 gasbellen, voorkomen de krachten van de Vortex dat het Kristal zich hecht aan oppervlakten. In plaats daarvan blijft het kristal in suspensie in het water. De Aragoniet en Calciet culturen die ontstaan in de Vortex zorgen ervoor dat er nog meer Aragoniet kristallen vormen, wanneer er Calciumcarbonaat CaCO3 wordt gevormd in een later proces. De lengte van de Vortex, en daarmee de cavitatie-tunnel, bepaalt de hoeveelheid onttrekking van ongebonden gassen. Wanneer er meer kooldioxide CO2 gas door de Vortex onttrokken wordt vormt er meer Calciumcarbonaat van de polymorf Aragoniet.