Samen met organisaties, bedrijven en mede-overheden hebben ministeries 37 voorstellen ingediend voor een administratieve en procedurele toetsing door de Toegangspoort van het Nationaal Groeifonds. Opvallend zijn dat er twee waterstofprojecten meedingen, maar ook een groeiplan watertechnologie.

Afgelopen voorjaar maakten de ministers van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Financiën bekend dat zij 646 miljoen euro investeren en 3,5 miljard euro reserveren voor tien projecten die moeten zorgen voor meer economische groei in Nederland.

Uit 244 ideeën, zijn nu 37 voorstellen geselecteerd. De volgende stap is dat de voorstellen worden voorgelegd aan de commissie. Naar verwachting wordt in januari bekend welke voorstellen hiervoor in aanmerking komen. De commissie licht deze selectie inhoudelijk door met behulp van experts. Per voorstel brengt de commissie advies uit aan het kabinet om wel of geen bijdrage te leveren. Het kabinet maakt naar verwachting in april 2022 bekend welke voorstellen een investering zullen ontvangen. Het parlement moet vervolgens nog goedkeuring verlenen voordat de bijdragen definitief worden toegekend.

Bij de voorstellen zitten ook voor de industrie interessante projecten. Zoals een voorstel voor een honder megawatt elektrolyzer, een offshore waterstofleiding, een groeiplan watertechnologie, duurzame materialen voor duurzame energie en circulaire plastics. En de verduurzaming van de luchtvaart zal gepaard gaan met de bouw van fabrieken voor synthetische vliegtuigbrandstof.

Groenvermogen II

Waterstof speelt een belangrijke rol in onze economie. Nederland is met 16,5 miljard m3 per jaar, de op één na grootste speler in Europa. Om die positie te behouden in een klimaatneutrale wereld moet groene waterstofproductie worden opgeschaald. Dit programma maakt dat mogelijk door een tender uit te schrijven voor elektrolysefaciliteiten van minimaal 100 MW. Enerzijds bieden deze elektrolysers direct groene waterstofproductie, maar ze zijn ook essentieel om te leren hoe de opschaling van waterstof naar de uiteindelijk benodigde 1000 MW schaal mogelijk is.

H2opZee

Voor de Nederlandse energietransitie is duurzame energie uit de Noordzee essentieel. Aanlanding en integratie van die energie is een belangrijke barrière voor het tijdig, betaalbaar en optimaal benutten van de Noordzee. Het ver weg op zee produceren van groene waterstof met additionele

windenergie en die aanlanden met een (bestaande) pijpleiding zal helpen de energietransitie te versnellen en kostenefficiënter te maken. Eén pijpleiding vervoert immers evenveel energie als 5-10 elektriciteitskabels, die in realisatie kostbaar en complex zijn.

Groeiplan Watertechnologie

Waterschaarste vormt wereldwijd een van de grootste bedreigingen voor de welvaart (World Economic Forum). Dit betekent een grote kans voor de op exportgerichte Nederlandse watertechnologiesector. Het Groeiplan Watertechnologie geeft een belangrijke impuls aan uitbreiding en export van de sector. Het plan zorgt er tevens voor dat in Nederland voldoende schoon water beschikbaar is, zowel voor drinkwater en natuur als voor de veel waterverbruikende (exporterende) land- en tuinbouw en industrie.

Duurzame materialen NL

Opschaling van duurzame materiaalinnovaties biedt oplossingen voor de energietransitie en duurzaamheidsvraagstukken en tegelijkertijd een enorme economische kans. Op weg naar een duurzame toekomst is er dringend behoefte aan innovatieve manieren om CO2-emissie en materiaalverspilling terug te dringen. Functionele, duurzame en circulaire materiaalinnovaties zijn hiervoor essentieel. Met dit Groeifondsvoorstel pakken meer dan 300 samenwerkende partijen drie belangrijke materiaalsectoren met grote economische en duurzaamheidspotentie aan: Energiematerialen, Constructieve materialen en Circulaire plastics. Het voorstel ontwikkelt 12 Demonstrators voor nieuwe technologieën waarmee duurzame materialeninnovaties van het lab naar de praktijk kunnen worden gebracht.

Luchtvaart in Transitie

De Nederlandse luchtvaartsector heeft de kans om als pionier in Europa te acteren in de transitie naar duurzame luchtvaart. Hiervoor ontwikkelt Luchtvaart in Transitie technologie, producten en kennis waarvoor sterk toenemende vraag uit de wereldmarkt bestaat. Dit programma lost deze knelpunten op door de luchtvaartsector te verenigen en bouwt hiervoor een open innovatie-infrastructuur door het realiseren van fabrieken voor synthetische vliegtuigbrandstof. Ook wil men duurzame ultra-efficiënte demonstratievliegtuigen ontwikkelen met doorbraaktechnologie voor waterstofaandrijving, materialen en systemen.

Bekijk hier alle projectvoorstellen

Waterinnovator Elemental Water Makers genomineerd als finalist voor de verkiezing van de nieuwe Nationale Iconen. Het gaat om Nederlandse oplossingen voor wereldwijde vraagstukken op het gebied van gezondheid, energie, digitalisering, circulaire materialen en mobiliteit. Het kabinet maakt in september bekend wie de uiteindelijke winnaars zijn.

Voor de derde editie zijn in totaal 55 goede projecten ingediend. Een onafhankelijke jury onder leiding van Hans Wijers heeft nu tien innovaties geselecteerd en adviseert het kabinet bij het benoemen van de Nationale Iconen. De tien betrokken ondernemers en onderzoekers zijn uitgenodigd om de komende weken hun innovaties uitgebreid toe te lichten aan de jury.

Tien finalisten

De tien Nederlandse innovaties in de race om de titel Nationaal Icoon te mogen dragen zijn:

• BiosparQ (Leiden): snelle en betaalbare diagnostiek van infectieziekten;
• Elemental Water Makers (Den Haag): duurzame watervoorziening via zon, zee en wind;
• Hiberband (Amsterdam): satellietnetwerk voor Internet of Things (IoT);
• Inreda Diabetic (Goor): kunstalvleesklier voor mensen met diabetes;
• PET Upcycling (Ioniqa, Eindhoven): chemische recyclingmethode voor PET-plastic afval;
• Leadax (Wapenveld): het nieuwe lood: een volledig circulaire vervanger van lood;
• Lightyear (Atlas Technologies, Helmond): elektrische familieauto op zonne-energie;
• Oxycom Fresh Air (Raalte): natuurlijke luchtbeheersing in gebouwen
• PowerNEST (IBIS Power, Eindhoven): extra verdieping op pand combineert energie uit zon en wind;
• Smart*Light (Delft/Eindhoven): inventief mobiel instrument dat röntgenstraling genereert voor medisch-, materiaal- en kunstonderzoek.

De uiteindelijke winnaars zijn innovaties die uitblinken in het bieden van oplossingen voor  maatschappelijke opgaven. Het zijn producten of diensten waarmee Nederland innovatief voorop loopt in de wereld en waar bovendien een duidelijk verdienmodel in zit voor de Nederlandse economie.

Ondersteuning door kabinet

Het kabinet helpt de Nationale Iconen hun ambities waar te maken en geeft ze een internationaal podium. De betrokken ondernemers en onderzoekers krijgen een ondersteuningsprogramma op maat. Daarnaast krijgen ze een minister of staatssecretaris als ambassadeur. Deze biedt bijvoorbeeld toegang tot een groot netwerk bij het aanboren van nieuwe mogelijkheden in binnen- en buitenland.

Bij de vorige editie in 2016 werden Blue Energy (energie uit water), Growboxx (beplanting in droge gebieden) en Lighthouse (medische isotopen) benoemd tot Nationaal Icoon. Het kabinet maakt in september 2019 de nieuwe Nationale Iconen bekend.

Minister Stientje van Veldhoven, 37 plastic toepassende bedrijven, 17 plastic producerende bedrijven en 20 andere partijen ondertekenden het Plastic Pact NL. Het Plastic Pact focust op het sluiten van de kringloop van eenmalige plastic producten en verpakkingen.

Het Plastic Pact NL is één van de prioriteiten van Van Veldhoven in het kader van het Grondstoffenakkoord en het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie. Hoewel plastic een sterk, licht, flexibel en makkelijk toepasbaar materiaal is, brengt de grootschalige toepassing van het plastic ook nadelen met zich mee. Het gebruik van primaire fossiele grondstoffen oefent druk uit op het milieu, door gebrek aan recycling gaan waardevolle grondstoffen verloren en de verspreiding van plastic zwerfvuil en microplastics resulteert in groeiende vervuiling van onze ecosystemen.

Een breed scala van 75 partijen ondertekent het Plastic Pact NL, dat zich focust op het sluiten van de kringloop van eenmalige plastic producten en verpakkingen (‘fast moving consumer goods’). Mogelijk dat in een later stadium ook vergelijkbare afspraken gemaakt kunnen worden met andere sectoren die veel plastic toepassen, zoals de bouw en de automotive.

Recyclen

In het Plastic Pact NL zijn tussen deze bedrijven onderling en met de minister afspraken gemaakt om de milieudruk van plastics te verminderen en de circulariteit te bevorderen. Partijen beogen met het Plastic Pact NL versneld maatregelen te nemen om de plastic kringloop te sluiten. in 2025 zullen alle eenmalig te gebruiken plastic producten en verpakkingen in ieder geval honderd procent recycleerbaar zijn. Bovendien zullen de plastic toepassende bedrijven niet meer dan nodig gebruik maken van plastic materialen door minder gebruik, door hergebruik, en/of door alternatieve duurzamere materialen, resulterend in twintig procent minder volume plastic (in kg) relatief ten opzichte van het totale volume op de markt gebrachte producten ten opzichte van het gebruik in het basisjaar (2017). Hierdoor zal in ieder geval het totale volume eenmalige plastic producten en verpakkingen van het geheel aan Plastic Toepassende bedrijven dalen.

Biobased

De Plastic Producerende Bedrijven zullen voor voldoende sorteer- en recyclingcapaciteit zorgen zodanig dat minimaal zeventig procent van het gewicht van alle eenmalige plastic producten en verpakkingen die in Nederland in de afvalfase belanden, hoogwaardig gerecycled worden.

Alle eenmalig te gebruiken plasticproducten en verpakkingen die Plastic Toepassende Bedrijven op de markt brengen zullen in 2025 een zo hoog mogelijk percentage gerecyclede plastics (in kg) bevatten, met een gemiddelde per bedrijf van minimaal 35 procent. Daarnaast zullen zoveel mogelijk duurzaam geproduceerde biobased plastics worden gebruikt om het gebruik van primair fossiele plastics te verminderen.

Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat heeft Peter Glas benoemd tot deltacommissaris, de regeringscommissaris voor het Deltaprogramma. Hij volgt hiermee per 1 januari 2019 Wim Kuijken op die eind van dit jaar met pensioen gaat.

Van Nieuwenhuizen: ‘Peter Glas heeft een lange staat van dienst in de watersector. Als deltacommissaris heeft hij de taak om samen met de waterpartners de Nederlandse delta robuust te maken tegen de gevolgen van het veranderende klimaat. Een belangrijke opgave die niet alleen gaat over bescherming tegen een stijgende zeespiegel of hoogwater in de rivieren. Juist ook de gevolgen van extreme neerslag en langdurige droogte vragen om innovatief waterbeheer.’

Peter Glas (62) studeerde wis- en natuur-wetenschappen en Nederlands recht in Leiden. Daarna was hij onder meer werkzaam in verschillende functies bij het Waterloopkundig Laboratorium in Delft (nu Deltares) en bij het Directoraat-Generaal Milieu van het voormalige ministerie VROM. Per 1 maart 2003 werd hij bij Koninklijk Besluit benoemd tot watergraaf van Waterschap De Dommel, zijn huidige hoofdfunctie. In de periode 2004-2015 was hij lid van het bestuur van de Unie van Waterschappen, waarvan de laatste vijf jaar landelijk voorzitter. Sinds 2013 is hij tevens internationaal voorzitter van het OECD Water Governance Initiative.

Glas: ‘Nederland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En ook persoonlijk heb ik een sterke binding met water, dat in vele facetten tijdens mijn loopbaan centraal heeft gestaan. Ik vind het een eer om mij de komende jaren, samen met de deltacommunity, in te zetten om onze delta veilig en leefbaar te houden.’

De taken en bevoegdheden van de deltacommissaris zijn vastgelegd in de Deltawet die op 1 januari 2012 in werking is getreden. De deltacommissaris geeft leiding aan het Deltaprogramma onder de verantwoordelijkheid van de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Hij doet jaarlijks een voorstel voor het Deltaprogramma en bevordert het overleg met betrokken bestuursorganen, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Daarnaast heeft de deltacommissaris de taak om de voortgang van het Deltaprogramma te bewaken en rapporteert en adviseert hij daarover aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat en andere betrokken bewindspersonen.

Vandaag was de start van de nieuwe klimaatcommissie in de Ridderzaal. Daar spraken de vertegenwoordigers van alle deelnemende landen de urgentie uit dat er wereldwijd snel meer bescherming moet komen tegen klimaatschade.

De gevolgen van het veranderende klimaat zijn niet meer te negeren. De zomer van 2018 stond voor Europa in het teken van droogte en Nederland moest wekenlang maatregelen inzetten om het water te verdelen. Elders in de wereld kampen hele regio’s met extreem weer, hevige regen en langdurende hitteperiodes.

Ban Ki-Moon, voorzitter van de Global Commission on Adaptation (GCA), maakte bij de openingsceremonie bekend dat de commissie wordt gesterkt door een brede coalitie van 17 landen. Naast Nederland zijn dit onder meer Canada, Zuid-Afrika, China, Argentinië, Duitsland en India. De commissie presenteert volgend jaar september bij de VN-top een actieagenda met maatregelen die versneld moeten worden genomen. Minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) kondigde aan dat Nederland in 2020 gastland wordt voor een grote internationale Climate Adaptation Action Summit, waar we laten zien wat de commissie al bereikt heeft en nog gaat doen.

Kosten

Ban Ki-Moon: ‘Als we niet snel aan de slag gaan met adaptatie lopen we het risico in de komende decennia niet meer verzekerd te zijn van voedsel, energie en water. Verdere economische groei én terugdringing van armoede over de hele wereld, blijft alleen mogelijk maar alleen als samenlevingen veel meer investeren in klimaatadaptatie. Dit kost minder dan op dezelfde voet doorgaan, terwijl de voordelen vele malen groter zijn.’

Voorkomen

Minister Van Nieuwenhuizen: ‘Extreem weer en watercrises behoren wereldwijd tot de grootste bedreigingen. De commissie laat zien dat er kansen liggen. Als landen, regio’s en steden zich slim wapenen tegen extreem weer kan dat veel geld besparen. Uit de Nederlandse praktijk blijkt dat voorkomen goedkoper is dan genezen. We moeten daarvoor wereldwijd aandacht vragen. Het is mooi dat ons initiatief voor deze commissie zoveel weerklank vindt en dat zoveel landen op mijn uitnodiging hun steun uitspreken.’

Global Commission voorzitters

Kristilina Georgieva, CEO Wereldbank en vicevoorzitter van de GCA, uitte tijdens de openingsceremonie een noodkreet voor klimaatadaptatie. Mede vice-voorzitter Bill Gates sprak via een videoboodschap de ruim 200 gasten in de Ridderzaal toe: ‘We bevinden ons in een tijd van zowel grote risico’s als geweldige kansen. Beleid is nodig om kwetsbare bevolkingen te helpen met klimaatadaptie. We moeten ervoor zorgen dat overheden en andere stakeholders innovatie steunen en doorbraken daar terechtkomen waar die het meeste nodig zijn.

Actieagenda

In het eerste jaar richt de commissie zich op het opstellen van een actieagenda. De agenda beschrijft de urgentie van adaptatie op basis van gegevens van wetenschappelijke en economische instituten. Daarbij worden concrete acties voorgesteld. Ook wordt benadrukt wat overheden, bedrijven en burgers vandaag al kunnen doen om de wereld veiliger te maken. De 28 commissarissen van de GCA gaan in gesprek met voorvechters, coalities en partijen voor meer wereldwijde politieke aandacht en investeringen voor klimaatadaptatie.

Nederland blijft kampen met droogte en een feitelijk watertekort. Dat betekent dat we nog altijd meer water nodig hebben dan er door rivieren en regen wordt aangevuld. De meeste maatregelen blijven dan ook van kracht. Extra aandacht blijft er voor verzilting.

De zoutconcentratie in de Rijn-Maasmonding bij de Noordzee is bijvoorbeeld toegenomen. Dit komt door lage afvoer van de Rijn en verhoging van de zeewaterstand en zorgt voor (tijdelijke) verzilting van de monding van de Hollandse IJssel en de Nieuwe Maas. Ook het water van de Rijn dat Nederland bij Lobith binnenstroomt wordt zouter, omdat dezelfde hoeveelheid zout door minder water wordt meegevoerd.

Verzilting IJsselmeer

In het IJsselmeer worden lokaal verhoogde gehaltes zout gemeten. Dat zoute water bereikt het meer bijvoorbeeld door de sluizen in de Afsluitdijk. Om het verzilte water daar weg te krijgen, is er bij de sluizen bij Kornwerderzand en Den Oever water gespuid en weggepompt. Dat blijft de komende tijd gebeuren.

Bellenschermen Noordersluis IJmuiden

Vanwege geplande werkzaamheden aan de sluis in IJmuiden plaatst Rijkswaterstaat daar komend weekend twee extra bellenschermen bij de Noordersluis. Dit om het zouter worden van het Noordzeekanaal zo veel mogelijk te beperken.

Bewust met water

Het managementteam watertekorten blijft oproepen geen water te verspillen – ook al is er voldoende drinkwater – en om water verspreid over de dag te gebruiken.

Als het aan staatssectretaris Stientje van Veldhoven(Infrastructuur en Waterstaat) ligt, is de tijd van spullen maken, gebruiken en vervolgens weggooien en verbranden is voorbij. Om  de circulaire economie mogelijk te maken wil Van Veldhoven onder meer een betonakkoord en een Plastic Pact. Partijen die dit goed oppakken krijgen ondersteuning, terwijl de achterblijvers meer zullen betalen voor het inzamelen van afval.

Van Veldhoven: ‘Een eindige aarde kent nu eenmaal geen oneindige hoeveelheid grondstoffen. Dus we kunnen of op zoek naar een tweede of zelfs derde planeet, of werk maken van een circulaire economie. En als ik zie hoeveel plannen er zijn en met hoeveel energie er aan die nieuwe economie gewerkt wordt, stemt me dat heel optimistisch. Nederland is goed op weg en ligt op koers voor 2050!’

Circulair ontwerpen

Als antwoord op de plannen voor een circulair Nederland in 2050 maakt Van Veldhoven met andere bewindspersonen werk van een aantal zaken, zoals inzet op circulair ontwerpen. Dat betekent dat het al rekening wordt gehouden met het hergebruik van spullen, nog voor dat ze überhaupt ontworpen zijn. Het kabinet zal daarom circulair ontwerpen vastleggen in de eindtermen van alle relevante opleidingen op universitair, hbo- en mbo-niveau.

Betonakkoord

Van Veldhoven wil ook een Betonakkoord afsluiten met opdrachtgevers, betonproducenten en aannemers. Daarin wordt vastgelegd dat  vrijgekomen beton opnieuw wordt gebruikt.

Verantwoordelijkheid

Producenten van wegwerpproducten, meubels en textiel krijgen meer verantwoordelijkheid voor het afval van hun product. Zo zouden producenten van niet of moeilijk te recyclen spullen een hogere bijdrage moeten betalen voor het inzamelen van afval.

Plastic Pact

De staatssecretaris is ook duidelijk over plastic wegwerpartikelen: dit zou moeten worden verboden. Dit betekent het einde van bijvoorbeeld plastic bordjes, rietjes, roer- en wattenstaafjes voor eenmalig gebruik. Nederland ondersteunt de voorstellen van de Europese commissie op dit gebied van harte. Daarnaast werkt Van Veldhoven voor een brede aanpak voor plastic aan een Plastic Pact. Verwacht in 2019.

Goed voorbeeld

Nederlandse overheden die het goede voorbeeld geven als zij bij het kopen van hun spullen beter letten op duurzaamheid. Zo zijn alle opdrachten van het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat en ProRail vanaf 2030 circulair. Defensie heeft bijvoorbeeld al zo’n aanbesteding gedaan voor hun bedrijfskleding en Rijkswaterstaat voor duurzaam kantoormeubilair. Ook de catering binnen het Rijk wordt in stappen circulair gemaakt. In totaal kan op die manier kan al in 2021 één megaton CO2 worden bespaard.

Ondersteuning

De minister wil er ook samen met ondernemers en banken voor zorgen dat bedrijven die goede plannen hebben in staat zijn om hun product in de markt te zetten. Het kabinet kan vanuit de Klimaatenveloppe een bijdrage leveren om beproefde circulaire concepten een steun in de rug te geven om kosteneffectief CO2 te besparen.

Helpt bij klimaatopgave

Een circulaire economie helpt om de klimaatdoelen te halen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft berekend dat een circulaire economie in 2030 bijna acht megaton CO2-uitstoot scheelt, oplopend tot dertien megaton in 2050. Daarmee kan circulaire economie zo’n 15 procent vormen van de totale vermindering van 56 megaton CO2 in 2030 uit het Regeerakkoord.

Waterschap Aa en Maas heeft de tweede bron van GenX gevonden: de Ecoflow afvalwaterinstallatie van Suez. De commerciële biologische afvalwaterzuivering zuivert afvalwater van bedrijven uit de buurt. Het bedrijf weet nog niet waar de afvalwaterstroom vandaan komt, maar staakte wel de inname van stromen met een risico op de aanwezigheid van GenX.

In een brief van minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen staat een overzicht van het onderzoek dat tot nog toe is gedaan naar aanleiding van de signalering van GenX in het water van Noord Brabant. De eerste bron was al snel herleid tot Custom Powders, dat zichzelf aanmeldde. Een tweede bron bleef nog lang een raadsel. Inmiddels is duidelijk dat er 7900 nanogram per liter GenX is aangetroffen in het effluent van Ecoflow op het bedrijventerrein Ekkersrijt in de gemeente Son en Breugel. Het bedrijf heeft alle medewerking toegezegd om samen met de provincie en de gemeente de bron te achterhalen.

Op advies van de provincie en op aandringen van de gemeente Son en Breugel heeft Ecoflow de inname van alle afvalwaterstromen met een risico op de aanwezigheid van GenX tijdelijk gestaakt en is de beluchting van het zuiveringsproces geminimaliseerd. Ecoflow heeft aangegeven enkel nog afvalwater in te nemen, dat het bedrijf als niet-verdacht beoordeelt.

Na de openingsceremonie leidt de minister-president een paneldiscussie over de praktische toepassingen van Valuing Water. Valuing Water (waardebepaling van water in de volle breedte: economisch, ecologisch en maatschappelijk) is een Nederlands initiatief binnen het High Level Panel on Water.

De High Level Meeting on Valuing Water in Amsterdam is de laatste en concluderende bijeenkomst van een mondiale dialoog, die sinds mei 2017 plaatsvindt. Als trekker van het Valuing Waterinitiatief en als lid van het High Level Panel on Waterkoppelt minister-president Rutte de resultaten van de dialoog over Valuing Water terug naar het High Level Panel on Water.

De 4e Amsterdam International Water Week vindt plaats van 30 oktober tot en met 3 november.