Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) stelt de injectie van productiewater van de NAM in Schoonebeek onder verscherpt toezicht. NAM constateerde in februari namelijk een scheur in de buitenbuis van een waterinjectieput in Twente. Hoewel SodM geen aanwijzingen vond van lekkage van productiewater, vindt SodM wel dat het incident al in 2017 had moeten worden opgemerkt, onderzocht en gemeld. Inmiddels legde NAM alle injectie-activiteiten stil.

NAM constateerde in februari 2021 een scheur in de buitenbuis van een waterinjectieput in Twente (ROW2). De NAM meldde deze bevinding aan SodM en voerde conform de wettelijke verplichting een onderzoek uit. SodM beoordeelde het onderzoek van de NAM en komt tot de conclusie dat de NAM onvoldoende onderzoek deed naar de oorzaak van de scheur.

Bovendien was het monitoringsprogramma van de NAM niet in staat om schade aan deze put tijdig op te sporen. SodM acht dit met name een risico voor injectieput ROW7, die zich in de nabijheid bevindt van ROW2. SodM sluit niet uit dat op dit moment vergelijkbare krachten in de diepe ondergrond inwerken op deze put.

Op aangeven van SodM legde de NAM daarom de waterinjectie in ROW7 uit voorzorg stil. Daarnaast stelt SodM de injectie van productiewater afkomstig van de oliewinning in Schoonebeek per direct onder verscherpt toezicht. In het kader van het verscherpt toezicht, lichtte SodM ook het Openbaar Ministerie in. Het OM kijkt vanuit een strafrechtelijk oogpunt naar deze zaak.

Geen lekkage productiewater

SodM benadrukt dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn dat zich gevaarlijke situaties hebben voorgedaan bij put ROW2. Of dat deze dreigen plaats te vinden bij de overige injectieputten in het Rossum-Weerselo veld. SodM stelde vast dat het teruggehaalde deel van de binnenbuis van ROW2 nog intact was. En dat de gemeten injectiedrukken geen lekkage van productiewater naar de buitenbuis laten zien.

Wel staat vast dat zo’n tien kuub mijnbouwvloeistof die tussen de binnen- en de buitenbuis zit, naar de diepe ondergrond is gelekt. Deze vloeistof bestaat uit water met een pH-waarde van 11 door de toevoeging van kaliumchloride (zout). Deze vloeistof is in een injectiereservoir terechtgekomen.

Druk viel weg

De NAM had al in 2017 kunnen weten dat er problemen waren met de integriteit van injectieput ROW2. In augustus van dat jaar viel namelijk de druk in de ruimte tussen de binnen- en de buitenbuis kortstondig weg. De gemeten drukdaling had tijdig moeten worden opgemerkt, onderzocht en bij de toezichthouder gemeld. De NAM stelde de toezichthouder pas in maart 2021 van deze drukdaling op de hoogte.

Aanvullende metingen

In Twente vindt de injectie van productiewater plaats dat vrijkomt bij de oliewinning in Schoonebeek. NAM injecteert het productiewater in het voormalig gasveld Rossum-Weerselo via putten ROW4, ROW5 en ROW7. NAM meet regelmatig de integriteit van deze putten. Zo meet men jaarlijks de staat van de binnenbuis, en het onderste deel van de buitenbuis elke vijf jaar. De metingen van zowel de binnen- als de buitenbuis van ROW4 en ROW5 zijn van voldoende kwaliteit om te kunnen vaststellen of injectie verantwoord kan plaatsvinden. Ook de jaarlijkse metingen van de binnenbuis van ROW7 zijn van afdoende kwaliteit. Omdat de binnenbuis van ROW7 echter een stuk smaller is en hierdoor niet alle meetapparatuur past, hanteert de NAM een alternatieve, minder nauwkeurige methode voor de vijfjaarlijkse metingen van de buitenbuis. Gezien het incident bij ROW2 wil SodM dat de NAM hier aanvullende metingen verricht, voordat kan worden overwogen of deze put weer gebruikt mag worden voor de injectie van productiewater.

Adviesbureau RoyalHaskoningDHV onderzocht welke ontwikkelingen er zijn op het gebied van waterzuiveringstechnieken. Dit is van belang voor de verwerking van productiewater van het olieveld Schoonebeek. Het onderzoek wees uit dat op dit moment nog geen zuiveringstechniek voorhanden is die meer milieuvriendelijk is dan de huidige manier van waterverwerking: injectie in lege gasvelden.

Twee jaar geleden voerde het adviesbureau RoyalHaskoningDHV (RHDHV) de wettelijke zesjaarljkse herevaluatie uit van de waterinjectie in Twente. Bij de afronding van dit evaluatieproces gaf NAM aan om ook in de tussentijd de ontwikkelingen in de gaten te blijven houden op het gebied van waterzuivering. In de afgelopen maanden onderzocht RHDHV voor NAM deze ontwikkelingen.

Op dit moment wordt het productiewater dat meekomt uit de diepe ondergrond van Schoonebeek, via een zeventig kilometer lange pijpleiding teruggebracht in de ondergrond van Twente. Dat gebeurt in een leeg gasveld in Rossum.

De samenstelling van het injectiewater wordt bepaald door de waterkwaliteit van het productiewater met daarbij de toegevoegde mijnbouwhulpstoffen. De meting vindt plaats nadat het productiewater de oliebehandelingsinstallatie (OBI) in Schoonebeek heeft verlaten en via de transportleiding naar de waterinjectielocaties gaat. In de loop van de jaren is de waterkwaliteit van het productiewater veranderd, doordat steeds meer geïnjecteerd stoom de onttrekkingsputten bereikt. Hierdoor vindt een verdunning plaats en daarmee afname van concentraties. Dit blijkt duidelijk uit het chloridegehalte, dat gedurende 2017 is afgenomen van 26.000 milligram per liter naar 17.000 milligram per liter halverwege 2017.

Drie technieken

De NAM beloofde de alternatieven voor deze waterinjectie om de zes jaar te bekijken, maar ook tussendoor op eigen verantwoordelijkheid de alternatieven in de waterzuivering te bestuderen. RHDHV heeft daarom in opdracht van NAM opnieuw gekeken naar de laatste stand van zaken.

Het bureau onderzocht de inzet van Een proces op basis van de bewezen technologie van Mechanical Vapour Recompression, een proces op basis van de DyVaR-technologie van Salttech en een proces op basis van keramische membranen gevolgd door elektrodialyse (CMF-ED). Hoofdconclusie is dat er vooralsnog nog geen techniek beschikbaar is die tot een andere afweging leidt voor de verwerkingswijze van het productiewater. De ontwikkelingen in de waterzuivering blijven echter interessant voor NAM om ook op korte termijn te blijven volgen. Op lange termijn staat de volgende herevaluatie gepland in 2022.

Testlocatie productiewater

Onderdeel daarvan is dat NAM op dit moment kijkt naar welke NAM-locatie in of rondom Schoonebeek het meest geschikt is om een testfaciliteit aan te leggen. Met deze testfaciliteit kunnen geïnteresseerde ondernemingen hun waterzuiveringstechnieken testen met het echte productiewater. Daarbij wordt ook gekeken welke wettelijke vereisten -die gelden in de mijnbouwsector- van toepassing zijn en wordt er uiteraard vooraf overlegd met toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen en de betreffende gemeente.