Hét industriewatercongres Watervisie gaat in 2021 door als online evenement. Via een live talkshow vanuit de Oranjerie van Paleis Soestdijk discussiëren we donderdag 11 februari met de koplopers over de waarde van water. Want hoewel de coronacrisis momenteel alle aandacht vraagt, investeren steeds meer bedrijven in verduurzaming van hun productieareaal. Water speelt daar een sleutelrol in. Schrijf dus snel in, deelname is kosteloos.

De gevolgen van klimaatverandering worden steeds meer zichtbaar. Als reactie hierop passen overheden hun beleid aan en nemen bedrijven duurzaamheid steeds explicieter op in hun strategische doelen. Om de ecologische voetafdruk te verkleinen, verduurzamen bedrijven hun energievoorziening en sluiten ze de industriële grondstoffenkringloop. Water heeft in deze strategie, als grondstof en medium, nog meer waarde.

In de transitie naar een duurzame en circulaire industrie spelen industrie- en afvalwater een belangrijke rol. Steeds meer partijen weten de bron van energie en grondstoffen te ontginnen. Tijdens Watervisie 2021 discussiëren we via een live online talkshow over de huidige en toekomstige (on)mogelijkheden van water mining. Maar ook over de waarde van water als grondstof, energiedrager en koelmiddel.

Met tafelgasten uit de procesindustrie, industriewaterexperts en beleidsmakers belooft Watervisie 2021 spectaculairder dan ooit te worden.

Live talkshow

Dit jaar zenden we live uit vanaf de Oranjerie van Paleis Soestdijk. In twee talkshows bespreken we het heden en de toekomst van onder andere water mining. U kunt online actief meediscussiëren. Bovendien biedt de NetwerkApp voldoende mogelijkheden om na te praten over de congresthema’s of met elkaar in contact te komen tijdens een virtuele borrel.

Schrijf hier in voor het gratis evenement

Water Innovator of the Year

Ook dit jaar zoeken we de Water Innvator of the Year. Wie is de opvolger van waterinvesteringsalgoritme AquaVest? Onderdeel van het Watervisie congres zijn de pitches van drie vooruitstrevende waterinnovators.

Om veranderingen in te zetten, moet je de verbinding aangaan. Klinkt misschien een beetje zweverig, maar geldt ook voor de keiharde industriële werkelijkheid van Nedmag. Bert Jan Bruning legt de verbinding tussen bedrijven onderling, maar ook met de burger, de gemeente en provincie. Dat gaat in Groningen misschien iets gemakkelijker dan in meer industrie-intensieve gebieden. De basis blijft echter ook buiten Groningen overeind staan: je kunt in een wereld in transitie niet meer alleen opereren. 

Nedmag is eigenlijk een bedrijf met twee gezichten. Er zijn de twee mijnbouwlocaties, waar men het zeer zuivere magnesiumzout op een diepte van tweeduizend meter oplost en oppompt. En er is een productielocatie die het zout verwerkt tot dead burned magnesia (DBM), magnesiumhydroxide en calciumchloride. De unieke geologische omstandigheden zorgen ervoor dat het zout dat uit Veendam komt een zuiverheid kent van 99 procent. Iets wat wereldwijd alleen maar kan worden nagedaan door uitentreuren te blijven scheiden en zuiveren. 

Voor beide werelden geldt dat energie en water de belangrijkste hulpstoffen zijn. Bruning: ‘Tot een paar  jaar geleden was energie voor ons iets wat bij wijze van spreken uit het stopcontact kwam en was water ruim voorhanden. Met de klimmaatdiscussie veranderde de kijk op ons energieverbruik. We hadden een strategie bedacht om er de komende twintig jaar zeker van te zijn dat we genoeg magnesiumzout zouden hebben, maar hadden dat niet voor energie en water. Ook die utilities zijn we gaan benaderen als strategische grondstoffen. Met welke scenario’s moeten we rekening houden en hoe kunnen we tekorten zoveel mogelijk voorkomen? Allemaal vragen waar we ons eerder niet mee bezig hoefden te houden.  

Waterstress

Nedmag neemt water in van het A.G. Wildervanckkanaal en werkt dat op tot proceswater, dat het deelt met het naastgelegen Kisuma. Het afvalwater gaat via een dertig kilometer lange leiding naar Delfzijl, waar Northwater het behandelt in de zoutwaterafvalwaterzuiveringsinstallatie (ZAWZI). Die leiding gaf Nedmag het afgelopen jaar een hoop hoofdbrekens vanwege lekkages. Uiteindelijk besloot het bedrijf delen van de leiding te vervangen. De vier kilometer leiding die Nedmag zelf beheert, de rest is overgedragen aan de waterschappen, zal in 2020 zelfs volledig worden vervangen. 

Dat klimaatverandering ook de watervoorziening op scherp stelt, ondervond Nedmag vorig jaar aan den lijve. Bruning: ‘Tijdens de droge zomer van vorig jaar kregen we van het waterschap te horen dat we misschien geen water meer mochten onttrekken. Dat zou een kleine ramp betekenen omdat we dan zouden moeten stoppen met onze processen. Daarvoor zouden we sowieso een heel afschakelprotocol moeten volgen omdat anders onze droogovens en andere temperatuurgevoelige assets stuk zouden gaan. Je kunt onze fabriek niet zomaar even stoppen en de volgende dag weer doorgaan.  

Het deed me inzien hoe slecht de industrie is vertegenwoordigd bij de waterschappen. Wat betreft droogte, horen we meestal de kant van de boeren. Als die niet meer kunnen spuiten, is dat nadelig voor de oogst. Wanneer wij niet meer kunnen koelen, kan dat gevaarlijke situaties opleveren. Ook de scheepvaart en scheepsbouw heeft last van droogte, maar wordt nauwelijks gehoord.’ 

Waterschap

Bruning besloot te solliciteren naar de functie van lid van het algemeen bestuur van waterschap Hunze en Aa’s. ‘Die sollicitatieprocedure gaat via een heel traject via de Kamer van Koophandel, waarin je via een aantal rondes door een commissie wordt beoordeeld op deskundigheid en integriteit. Ik ben van origine een watertechnoloog, dus dat kennisdeel zit wel goed, en wat integriteit betreft is dat heel goed geregeld. De andere leden komen ook van partijen die op een of andere manier afhankelijk zijn van de lokale watervoorziening. De waterschapsbesturen zijn juist opgericht op alle partijen te betrekken bij de besluitvorming. Het zou dan ook raar zijn als de industrie daar niet bij zit. Mochten er over zaken gestemd moeten worden waar Nedmag direct voordeel of nadeel zou van kunnen ondervinden, onthoud ik mij van stemming. Net als een boerenbedrijf dat zou doen als het over zijn belangen gaat. 

Uiteindelijk ben ik aangenomen en ben in ieder geval de komende vier jaar algemeen bestuurslid van Waterschap Hunze en Aa’s. Ook hier hoop ik de verbinding aan te gaan tussen de waterbedrijven, de regio en de industrie. Aardappelproducent Avebe huist bijvoorbeeld eveneens in het verzorgingsgebied van het waterschap en kent net als veel bedrijven uitdagingen op het gebied van proces- en afvalwater.’ 

 Koppelen 

Bruning: ‘De waterwereld lijkt misschien wat minder dynamisch dan de energiewereld, maar niets is minder waar. De onderlinge verbondenheid is groot: water is een belangrijke drager van energie en je zult moeten blijven balanceren tussen energie- en waterbesparing. Willen we een gesloten watersysteem inrichten? Dat kan, maar dat kost wel veel energie.  

Door juist deze twee werelden te koppelen, zijn grote verduurzamingsslagen te halen. Zo is de afvoer van zout water jarenlang een grote uitdaging geweest. Nu komt er binnenkort een zoete koelwaterstroom uit de datacenters van Google. Waar zoet en zout water samenkomen, kan je elektriciteit opwekken uit en potentiaalverschil. Zo zie je maar weer dat als je met andere ogen naar problemen kijkt, je tot creatieve oplossingen komt.’

LyondellBasell investeert in het Circulaire Stoomproject omdat dit ‘het juiste is om te doen’. Vice-President Fuels & Styrene Chain Willemien Terpstra van LyondellBasell hoopt dat de overheden hun vergunnings- en stimuleringsprocessen stroomlijnen om het bedrijven gemakkelijker te maken dit soort investeringen vlot te trekken: ‘Als Nederland zich weet te profileren als schoon productiecluster, kan dit investeringen aantrekken van bedrijven die zich hierin willen onderscheiden.’ Tijdens Watervisie 2019 belicht Terpstra de weg naar een project dat 140 duizend ton CO2-uitstoot voorkomt.

De bouw van het circulair steam project op het terrein van LyondellBasell en Covestro is inmiddels in volle gang. En volgens Willemien Terpstra, Vice-President Fuels & Styrene Chain bij LyondellBasell, is de omvang van de installatie al aardig indrukwekkend aan het worden. ‘Er staat inmiddels een installatie met de omvang van een klein flatgebouw op het terrein’, vat ze de laatste stand van zaken samen. De weg naar deze investering van 150 miljoen euro is vier jaar geleden ingezet. Terpstra: ‘Een nieuwe en innovatieve installatie bouwen binnen een draaiende plant vraagt om een secure planning en langdurige voorbereiding. We kunnen bepaalde werkzaamheden alleen maar uitvoeren tijdens een shutdown, en die hebben we maar eens in de zes jaar. Als je projecten tijdens deze stop wil uitvoeren moet je dat drie jaar van te voren hebben uitgestippeld.’

Circulair Steam Project

Kort samengevat zetten LyondellBasell en Covestro volgend jaar een aantal waterige en zoute afvalstromen van de eigen processen om in hogedrukstoom, die een energiebron is voor de Maasvlakte-fabriek. Daarmee besparen de bedrijven jaarlijks 0,9 petajoule aan energie en voorkomen ze de uitstoot van om en nabij 140 duizend ton CO2. Bovendien voorkomt het circulair steam project (CSP) de jaarlijkse lozing van elf miljoen kilo zout op het oppervlakte water. De bouw van de waterzuivering en droge verbrandingsoven startte in de zomer van 2018 en als alles volgens planning loopt, kunnen de installaties tijdens de onderhoudsstop in 2019 worden aangesloten en volledig operationeel zijn in 2020.

Vertrouwen

‘We zijn dit project gestart vanuit de morele overtuiging dat de inzet van waardevolle reststromen voor stoomproductie de juiste stap is’, zegt Terpstra. ‘Dat wil echter niet zeggen dat het ook aan de interne rendementseisen van een commerciële fabriek voldoet. We implementeren een techniek die hiervoor nog nooit is toegepast, met al zijn onzekerheden en tegenvallers, in de overtuiging het beste te doen wat betreft energie-efficiency en milieu-impact. Dat vergt echter wel een bepaald vertrouwen van de organisatie zelf, maar zeker ook van de overheden die zich met de vergunningen bezighouden. CSP is dermate complex dat we te maken krijgen met drie ministeries. Helaas blijken de tijdlijnen van die overheidsinstanties nog wel eens anders te lopen dan wij nodig hebben binnen ons project, waardoor er regelmatig spannende momenten optreden. Je wilt in een dergelijk innovatief project de processen zoveel mogelijk stroomlijnen.

Zout

Neem het voorbeeld van de zoutextractie. Normaal gesproken gaat dit zout met het schone afvalwater de haven in. Nu hebben we een mooi product dat we kunnen afzetten in de cementindustrie. Tot nog toe valt dat zout echter onder de afvalwet en mag het dus niet zomaar als grondstof worden ingezet. Om daar toestemming voor te krijgen, moeten we eerst monsters kunnen laten zien van dit zout. Die hebben we uiteraard pas als de fabriek in gebruik is genomen en dus zal het eerste zout toch weer moeten worden afgevoerd. Als de overheid echt grote slagen wil maken met verduurzaming van de industrie dan zou harmonisering van het vergunningstraject één van de zaken zijn die ze moeten oppakken. Net als de overheid een regieorgaan zou moeten inrichten met bevoegdheden die over verschillende instanties heen kan kijken.’

Exportproduct

Terpstra bekijkt de klimaatuitdagingen breder dan alleen CO2-reductie en ziet vooral kansen voor de Nederlandse industrie. ‘De energietransitie biedt een kans voor Nederland om onze voorsprong in de kenniseconomie verder uit te bouwen. Maar dit zou wel moeten gebeuren met als doel de investeringen hier te laten plaatsvinden.  Een gunstig economisch klimaat kan hand in hand gaan met een duurzame industrie. Het begint met het maken van duidelijke en consistente keuzes.’